Ouderdom komt met gebreken. Alhoewel we tegenwoordig steeds langer vitaal blijven, zijn er maar weinigen van ons die helemaal zonder gebreken blijven. Het hoort erbij, maar heel fijn is het niet. Een verminderde eetlust komt regelmatig voor. Of het gewoonweg niet voldoende kunnen eten terwijl het lichaam dit wel nodig heeft, in de periode van herstel na een operatie bijvoorbeeld. Ondervoeding ligt dan op de loer. Hoe kun je dit herkennen en kun je het voorkomen?
Wat is ondervoeding?
Ondervoeding hoeft niet perse te betekenen dat iemand ondergewicht heeft. Iemand met overgewicht kan net zo goed ondervoed zijn. Bij ondervoeding gaat het erom dat je in korte tijd ongewenst veel gewicht bent verloren. Iemand die in 6 maanden tijd ongewenst 10% van zijn lichaamsgewicht heeft verloren of in 1 maand tijd ongewenst 5% van zijn lichaamsgewicht, kan ondervoed zijn.
Door ondervoeding is er een groter risico op het ontstaan van verschillende aandoeningen en het vergroot zelfs de kans op overlijden. Ondervoeding moet dan ook zo veel mogelijk voorkomen worden.
Hoe kun je ondervoeding herkennen?
Je kunt bovenstaande berekening erop loslaten. Verder zijn er ook nog andere signalen weer je op kunt letten. Zit je kleding losser dan normaal, moet je je riem een gaatje strakker zetten of zit je horloge niet meer strak om je pols? Dit kunnen signalen zijn van ondervoeding.
Lange termijn gevolgen van ondervoeding
Als de ondervoeding lang aanhoudt herstelt degene langzame waardoor er meer en ernstige complicaties ontstaan. Doordat de spiermassa afneemt neemt ook de conditie en capaciteit van de longen en het hart af. Het afweer neemt af en de wondgenezing vermindert. Dit en nog meer gevolgen kunnen leiden tot een verhoogde kans op ziekenhuisopname, vallen, extra thuishulp en wellicht een opname in een verpleeg- of verzorgingshuis.
Dementie en ondervoeding
Extra lastig is het wanneer degene die (mogelijk) ondervoed is, ook (beginnend) dementerend is. In dat geval is de rol van de omgeving van die persoon belangrijk om ondervoeding op te sporen. Herken je bovenstaande signalen bij je vader, moeder, opa, oma, buurman of buurvrouw? Of merk je dat diegene zijn maaltijd regelmatig niet opeet? Of wordt het eten in de koelkast regelmatig weggegooid omdat het niet op tijd opgegeten is? Dit kunnen signalen zijn die duiden op ondervoeding.
Heb je het vermoeden dat iemand in jouw omgeving ondervoed is, probeer dit dan bespreekbaar te maken. Lukt het om voldoende te eten? Smaakt het eten nog? Wat is de reden dat iemand minder eet dan normaal?
Feit: Uit onderzoek blijkt dan ruim 1 op de 8 personen met thuiszorg ondervoed is. Een groot deel daarvan is (beginnend) dementerend.
Slikklachten
Is er sprake van slikklachten, dan liggen er andere problemen op de loer. Sowieso kan het moeilijk slikken of het steeds verslikken ervoor zorgen dat iemand minder gaat eten. Ga zelf maar na, als je heel erge keelpijn hebt, heb je meestal niet veel eetlust.
Je kunt je misschien ook wel voorstellen dat wanneer je je constant verslikt, dit een bepaalde angst kan geven om te eten. Komen er stukjes voedsel in de luchtwegen terecht, dan bestaat de kans op een (ernstige) longontsteking.
Waar moet je op letten in de voeding?
Het is vooral belangrijk voldoende eiwitten en energie binnen te krijgen. Eiwitten heb je vooral nodig om de spieropbouw te bevorderen. Mensen met ondervoeding hebben vaak in korte tijd veel spiermassa verloren. Eiwitten zitten in vlees, vis, eieren, zuivel, noten en peulvruchten.
Heb je weinig eetlust, probeer dan het eten zo veel mogelijk te verspreiden over de dag, zodat je telkens /kleine porties eet. Eet bij de warme maaltijd eerst het vlees of de vleesvervanger en wanneer dat nog lukt, pas de rest van de maaltijd.
Gebruik 3-4 keer per dag een eiwitrijk tussendoortje. Voorbeelden hiervan zijn: volle vruchtenkwark, plakje cake, baklava of bojo, volle chocolademelk, griesmeelpap, blokjes kaas of worst.
Naast voeding is ook beweging erg belangrijk. In combinatie met voeding kan beweging zorgen voor de opbouw van de spieren.
Maak een afspraak bij de diëtist
Heb je het vermoeden dat je ondervoed bent of dat iemand in je omgeving ondervoed is, raadpleeg dan je huisarts. Alleen maar meer eten, is vaak niet de oplossing voor het probleem. Het is belangrijk ook naar de achterliggende oorzaak van de ondervoeding te kijken. Zijn er bijvoorbeeld sociale of psychische klachten die een rol spelen? Of is er een ziekte?
Ieder mens is anders en daarom is elke oplossing anders. Vraag de huisarts je door te verwijzen naar de diëtist. De diëtist kan jou, eventueel samen met mantelzorgers, thuiszorg en/of andere hulpverleners, helpen de ondervoeding aan te pakken.